Dozwalając bezkarności rozszerzać się w naszym społeczeństwie, grubą i niebezpieczną rozpoczynamy grę, w której nas łotry i szulerzy ograją. Nauki, srogie nauki przeszłości nakazują nam wystrzegać się bezkarności, tym więcej, gdy nowoczesna grozi rozsadzeniem tego, co stanowi treść naszego bytu – pisał Stanisław Koźmian. Redaktor, publicysta i polityk reprezentujący środowisko galicyjskich konserwatystów, a także kierownik artystyczny (1866–1868) i dyrektor krakowskiego teatru (1871–1885), krytyk i reżyser teatralny. Urodził się 7 maja 1836 roku. Jako reżyser często nazywany twórcą „szkoły krakowskiej”. A jak wiadomo Kraków teatrem stoi!
Krakowska szkoła teatru - termin ten, najczęściej odnoszony do pewnego stylu gry, w rzeczywistości miał szersze znaczenie. Dotyczył koncepcji, w której przedstawienie teatralne traktowane jako całość przeciwstawiano zasadzie solowych popisów, panujących wtedy w Warszawie. Punktem wyjścia tej koncepcji było poprawne odczytanie zamysłu autora. Ustalenie, w jaki sposób należy go zrealizować, należało do reżysera, którym nader często bywał sam Koźmian. W ważniejszych wypadkach zwracano się o radę do wybitnych znawców (S. Tarnowski, J. Klaczko, W. Creizenach). Czasami korzystano także z wzorów paryskich i wiedeńskich. W ciągu prób (bywało ich przeciętnie sześć) reżyser zaznajamiał aktorów z ogólną wymową dzieła starając się ujednolicić ich grę, także co do stylu. W tej dziedzinie osobiste upodobania Koźmian silnie zaważyły na rozwoju aktorstwa w jego teatrze. Stanowczą walkę wypowiedziano późnoromantycznej, krzykliwej ekspresji, której przeciwstawiona została „prawda życia”.
Uproszczono środki wyrazu, wytępiono afektację. Gest, zaczerpnięty z podręcznika i już wytarty przez ciągłe powtarzanie, zastępowano swobodniejszym, czerpanym z obserwacji. Zamiast sytuacji obliczonych tylko na efekt obmyślano takie, które łatwiej pozwalały przeniknąć psychikę postaci. Duże znaczenie przypisywano charakterystyce środowiska i epoki. Stąd dopuszczalne bywały również szorstkie, a nawet brutalne środki wyrazu, nie wykraczające jednak poza granicę, którą wykreślał swoiście pojmowany kult piękna. Umiarkowany realizm zaznaczył się w dekoracjach. Zamiast kulis, powszechnie stosowanych jeszcze na innych scenach polskich, w teatrze Koźmiana pojawiły się „zamknięte” pokoje, z trzema ścianami i sufitem.
Reformy Koźmian, podjęte po raz pierwszy w Polsce z taką konsekwencją i na taką skalę, zaczęły promieniować na cały kraj. Liczne korespondencje prasowe zaznajamiały z nimi publiczność innych zaborów. Wiele osób przyjeżdżało do teatru Koźmiana, szczególnie na premiery dramatów J. Słowackiego (w większości zabronionych wtedy w zaborze rosyjskim). Przybysze z innych zaborów oglądali również przedstawienia w miejscowościach kuracyjnych, w Szczawnicy i w Krynicy.
Każdego kogo interesuje historia polskiego teatru - a jest to przecież znaczący obszar naszej kultury - zachęcamy do przeczytania opracowania na temat Koźmiana w dziale historia - kultura PAI.
I tak dla przypomnienia: Świat jest wielkie teatrum, a ludzie aktory; W jednych dzielność popłaca, a w drugich pozory. Ignacy Krasicki.
KOLORYZACJA ZDJĘCIA © PAI
Stanisław Koźmian w DZIALE HISTORIA-KULTURA PAI
POLONIJNA AGENCJA INFORMACYJNA - KOPIOWANIE ZABRONIONE.
NAPISZ DO REDAKCJI - PODZIEL SIĘ WIADOMOŚCIĄ
Wyjątkiem jest uzyskanie indywidualnej zgodny redakcji, wówczas zgodnie z prawem autorskim należy podać źródło:
Polonijna Agencja Informacyjna, autora - jeżeli jest wymieniony i pełny adres internetowy artykułu
wraz z aktywnym linkiem do strony z artykułem oraz informacje o licencji.
Projekt w 2023 roku dofinansowany ze środków Kancelarii Prezesa Rady Ministrów
w ramach konkursu Polonia i Polacy za Granicą 2023
Publikacja wyraża jedynie poglądy autora/ów i nie może być utożsamiana z oficjalnym stanowiskiem Kancelarii Prezesa Rady Ministrów
